กลุ่มประเทศ CLMV ติดอันดับอยู่ในกลุ่ม ๑๕ ประเทศที่จะมีอัตราการเติบโตทางเศรษฐกิจเร็วที่สุดในโลกในอีก ๑๐ ปีข้างหน้า และยังมีอัตราการเจริญเติบโตของ GDP สูงเนื่องจากเป็นตลาดเกิดใหม่ ประเทศในกลุ่มนี้ที่นำเข้าสินค้าจากไทยมากที่สุดคือเวียดนาม กัมพูชา เมียนมา และ สปป.ลาว

โดยในบทความนี้จะกล่าวถึงกฎหมายที่ควรรู้ก่อนการลงทุนใน สปป.ลาว เนื่องจาก สปป.ลาว เป็นประเทศเพื่อนบ้านที่ใกล้ชิดกับไทยมีอาณาเขตติดต่อกันครอบคลุม ๑๑ จังหวัด การขยายตัวทางเศรษฐกิจของ สปป.ลาว มีอัตราเฉลี่ย ๖.๕-๗.๕ ต่อปี ตั้งแต่ปี พ.ศ. ๒๕๕๔ ถึง พ.ศ. ๒๕๕๙ ทำให้ผู้บริโภคมีกำลังซื้อเพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่อง สินค้าไทยที่มีศักยภาพที่จะขยายตลาดเพิ่มขึ้น แบ่งเป็น ๒ กลุ่มคือ กลุ่มสินค้าที่เกี่ยวข้องกับการก่อสร้าง และกลุ่มสินค้าอุปโภคและบริโภค โดยรัฐบาลของ สปป.ลาว ได้ลดขั้นตอนการขออนุญาตลงทุนในเขตเศรษฐกิจพิเศษและเขตเศรษฐกิจ ๑๑ แห่ง เพื่อดึงดูดการลงทุนโดยตรงจากต่างประเทศ ปัจจุบัน มีนักลงทุนเข้าไปลงทุนในเขตดังกล่าวแล้วกว่า ๒๑๓ บริษัท มูลค่าการลงทุนรวมทั้งสิ้น ๑ พันล้านเหรียญสหรัฐ การศึกษากฎหมายด้านการลงทุนของลาวจะทำให้ผู้ที่สนใจเกิดความรู้ความเข้าใจอันเป็นประโยชน์ต่อการลงทุนใน สปป.ลาว และสามารถเปิดรับโอกาสและประโยชน์ภายใต้การเปิดเสรีประชาคมเศรษฐกิจอาเซียน
 

การลงทุนใน สปป.ลาว ของนักลงทุนต่างชาติสามารถดำเนินการได้ใน ๓ ลักษณะคือ ธุรกิจทั่วไป (General Business) สัมปทาน (Concession) และการพัฒนาของเขตเศรษฐกิจพิเศษและเขตเศรษฐกิจเฉพาะ(Development of Special Economic Zones and Specific Economic Zones)

กฎหมายส่งเสริมการลงทุน (Law on Promotion of Foreign Investment Law on Promotion of Foreign Investment No.11/NA of 22 October 2004) เป็นกฎหมายที่กำหนดหลักการ กฎเกณฑ์ และมาตรการที่เกี่ยวกับการส่งเสริม การคุ้มครอง และการจัดการการลงทุนจากต่างชาติใน สปป.ลาว และกำหนดกิจกรรมที่จะได้รับการส่งเสริมออกเป็น ๓ ระดับ คือ ระดับที่ ๑ เป็นกิจกรรมที่ได้รับการส่งเสริมระดับสูงสุด ระดับที่ ๒ เป็นกิจกรรมที่ได้รับการส่งเสริมระดับปานกลาง ระดับที่ ๓ เป็นกิจกรรมที่ได้รับการส่งเสริมระดับต่ำโดยรัฐบาลจะพิจารณาจากผลดีที่เกิดขึ้นจากกิจกรรมนั้น ๆ ในการช่วยลดปัญหาความยากจนของประชากรภายในประเทศ การพัฒนาคุณภาพชีวิตของประชาชน การก่อสร้างโครงสร้างพื้นฐาน การพัฒนาทรัพยากรบุคคลและการจ้างแรงงาน
 

ระยะเวลาของการลงทุน
ระยะเวลาของการลงทุนจากต่างชาติตามมาตรา ๑๑ ของ Foreign Investment Law No.11/NA ขึ้นอยู่กับลักษณะและขนาดของบริษัทหรือโครงการ โดยจะลงทุนได้ไม่เกิน ๕๐ ปี และอาจจะขยายเพิ่มอีก ๒๕ ปี หากได้รับความยินยอมจากรัฐบาล อย่างไรก็ตาม ระยะเวลาการลงทุนของบริษัทต่างชาติจะต้องไม่เกิน ๗๕ ปี[๑]

กฎหมายที่เกี่ยวข้องกับการจัดตั้งกิจการ (Enterprise Law)
นักลงทุนต่างชาติจะสามารถลงทุนและดำเนินธุรกิจใน สปป.ลาว ต่อเมื่อได้รับอนุมัติเป็นลายลักษณ์อักษรจากคณะกรรมการคุ้มครองการลงทุนจากต่างประเทศ (Foreign Investment Management Cabinet : FIMC) และจดทะเบียนบริษัทกับกระทรวงอุตสาหกรรมและการค้าซึ่งตามกฎหมาย Enterprise Law ที่มีผลใช้บังคับในปี ๒๕๕๐ สปป.ลาว ได้จัดตั้งหน่วยบริการแบบครบวงจรเบ็ดเสร็จ ณ จุดเดียว (One-Stop-Service) โดยไม่มีข้อกำหนดเกี่ยวกับระดับการลงทุนขั้นต่ำ เพื่ออำนวยความสะดวกแก่นักลงทุนต่างชาติให้สามารถยื่นขอใบอนุญาตลงทุนประกอบธุรกิจใน สปป.ลาว และจดทะเบียนบริษัทกับกระทรวงอุตสาหกรรมและการค้าไปพร้อมกัน ณ กระทรวงอุตสาหกรรมและการค้า โดยโครงการที่มีมูลค่าต่ำกว่า ๑ ล้านเหรียญสหรัฐ จะทราบผลการพิจารณาภายใน ๓ สัปดาห์ โครงการที่มีมูลค่า ๑ – ๕ ล้านเหรียญสหรัฐ จะทราบผลการพิจารณาภายใน ๔ สัปดาห์ และโครงการที่มีมูลค่า ๕ – ๕๐ ล้านเหรียญสหรัฐ จะทราบผลการพิจารณาภายใน ๑๒ สัปดาห์

การออกกฎหมายการลงทุนอื่น ๆ ที่เกี่ยวข้อง
สปป.ลาว มีกฎหมายทรัพย์สินทางปัญญา (Intellectual Property Law) เป็นกฎหมายที่ให้ความคุ้มครองลิขสิทธิ์และสิทธิที่เกี่ยวข้อง เครื่องหมายการค้า ความลับทางการค้า สิ่งบ่งชี้ทางภูมิศาสตร์ การออกแบบทางอุตสาหกรรมสิทธิบัตร อนุสิทธิบัตร การออกแบบแผนผังวงจรรวม การคุ้มครองความหลากหลายทางพันธุ์พืชมาตรา ๑๒ แห่ง Foreign Investment Promotion Law No.11/NA ระบุว่า นักลงทุนต่างชาติมีสิทธิที่จะได้รับความคุ้มครองในทรัพย์สินทางปัญญาที่ได้จดทะเบียนผ่านหน่วยงาน Science and Technology Authority (STA) Customs and the Economic Police ใน สปป.ลาว แล้ว[๒]

การระงับข้อพิพาทของบริษัทภายในประเทศ
วิธีอนุญาโตตุลาการเป็นวิธีระงับข้อพิพาทวิธีหนึ่งที่ สปป.ลาว นำมาใช้ในการระงับข้อพิพาทที่เกี่ยวข้องกับการลงทุน เนื่องจาก สปป.ลาว เป็นภาคีสมาชิกของ 1958 New York Convention on the Recognition and Enforcement of Foreign Arbitral Award การระงับข้อพิพาทภายในประเทศจะกระทำได้ ดังต่อไปนี้คู่พิพาทต้องระงับข้อพิพาทด้วยการไกล่เกลี่ยก่อน ถ้าภายใน ๓๐ วันทำการไม่สามารถตกลงกันได้ ให้คู่พิพาทยื่นคำร้องต่อหน่วยงานที่อนุมัติธุรกิจที่ต้องมีสัมปทานเท่านั้น (Committee for Promotion and Management of Investment - CPMI) ที่ออกใบอนุญาตลงทุนให้ ถ้าคู่พิพาทไม่พอใจในการตัดสินของ CPMI ให้ยื่นคำร้องต่อองค์กรอนุญาโตตุลาการในข้อพิพาททางเศรษฐกิจ (State Arbitration Agency for Economic Dispute) หรือกระบวนการยุติธรรมตามที่คู่พิพาทได้ตกลงกัน ในกรณีที่บริษัททำสัญญากับรัฐบาล การระงับข้อพิพาทต้องเป็นไปตามข้อกำหนดและเงื่อนไขที่ตกลงกันไว้ในสัญญา

การระงับข้อพิพาทของบริษัทต่างชาติ
ในกรณีที่ข้อพิพาทเกิดขึ้นจากการประกอบธุรกิจภายใต้สัญญาใด ๆ การระงับข้อพิพาทให้เป็นไปตามที่กำหนดไว้ในสัญญานั้น ในกรณีเกิดข้อพิพาทระหว่างคู่สัญญาในกิจการร่วมทุนหรือบริษัทที่ต่างชาติถือหุ้นทั้งหมด ให้คู่พิพาทระงับข้อพิพาทตามลำดับ ดังต่อไปนี้ คู่พิพาทต้องระงับข้อพิพาทด้วยการไกล่เกลี่ยก่อน ถ้าภายใน ๓๐ วันทำการไม่สามารถตกลงกันได้ ให้คู่พิพาทยื่นคำร้องต่อ CPMI ที่ออกใบอนุญาตลงทุนให้ ถ้าคู่พิพาทไม่พอใจในการตัดสินของ CPMI ให้ยื่นคำร้องต่อองค์กรอนุญาโตตุลาการในข้อพิพาททางเศรษฐกิจ หรือ กระบวนการยุติธรรมตามที่คู่พิพาทได้ตกลงกัน

การแลกเปลี่ยนเงินตราต่างประเทศ
สปป.ลาว มีการควบคุมการแลกเปลี่ยนเงินตราต่างประเทศค่อนข้างเคร่งครัด และจำกัดรายการธุรกรรมที่ใช้เงินตราต่างประเทศ กฎหมายที่เกี่ยวข้องคือ Presidential Decree regarding Management of Foreign Exchange and Precious Metals No.01/P 17 March 2008 ซึ่งกำหนดห้ามมิให้บุคคลธรรมดาหรือนิติบุคคลใดชำระหรือรับชำระราคาสินค้าและบริการด้วยเงินตราต่างประเทศภายใน สปป.ลาว เว้นแต่จะได้รับอนุมัติจากธนาคารแห่ง สปป.ลาว (Bank of Lao PDR)

นโยบายการถือหุ้นของต่างชาติ
สปป.ลาว มีการจำกัดสัดส่วนการถือหุ้นของต่างชาติไม่เกินร้อยละ ๔๙ ในธุรกิจสถานีโทรทัศน์และวิทยุ การคมนาคมขนส่ง ส่วนธุรกิจประกันภัยต่างชาติสามารถถือหุ้นได้ไม่เกินร้อยละ ๕๑ นอกจากนี้ สปป.ลาว ยังได้มีการสงวนอาชีพบางประเภทไว้สำหรับคนลาวเท่านั้นที่ห้ามมิให้มีการขึ้นทะเบียนวิสาหกิจให้ผู้ลงทุนต่างชาติ หรือบริษัทต่างชาติเพื่อดำเนินธุรกิจที่เป็นอาชีพสงวนสำหรับคนลาวโดยเฉพาะ ซึ่งสามารถแยกเป็นประเภทธุรกิจได้ ๖ ประเภท ได้แก่ ๑. พลังงานและบ่อแร่ ๒. อุตสาหกรรมและการค้า ๓. โยธาธิการและการขนส่ง ๔. ข่าว วัฒนธรรมและการท่องเที่ยว ๕. ธนาคารแห่ง สปป. ลาว และ ๖. สาธารณสุข ทั้งนี้  กฎหมายแห่ง สปป.ลาว มิได้ห้ามต่างชาติเป็นกรรมการผู้จัดการที่มีอำนาจผูกพันบริษัท

สาขาที่ได้รับการส่งเสริมการลงทุน
กฎหมายส่งเสริมการลงทุนต่างชาติของ สปป. ลาว ส่งเสริมการลงทุนจากต่างชาติใน ๗ กิจการ ดังต่อไปนี้
๑.      กิจการการผลิตสินค้าเพื่อส่งออก
๒.      กิจการกสิกรรม-ป่าไม้
๓.      กิจการอุตสาหกรรมแปรรูป
๔.      กิจการเกี่ยวกับการพัฒนาทางด้านทรัพยากรมนุษย์
๕.      กิจการก่อสร้างโครงสร้างพื้นฐาน (Infrastructure)
๖.      กิจการผลิตวัตถุดิบ
๗.      กิจการพัฒนาอุตสาหกรรมท่องเที่ยวและการบริการ

ระบบจัดเก็บภาษี
สปป.ลาว จัดเก็บภาษีเงินได้นิติบุคคลจากบริษัทต่างชาติและบริษัทท้องถิ่นในอัตราเท่ากันที่ร้อยละ ๒๔ ของกำไรสุทธิก่อนหักภาษี โดยมีผลใช้บังคับตั้งแต่วันที่ ๑ มกราคม ๒๕๕๖ ทั้งนี้  ธุรกิจเกี่ยวกับการผลิต การนำเข้า และการจำหน่ายยาสูบต้องเสียภาษีกำไรในอัตราร้อยละ ๒๖ ส่วนบริษัทที่จดทะเบียนในตลาดหลักทรัพย์ สปป.ลาว (Lao Securities Exchange : LSX) เสียภาษีกำไรลดลงร้อยละ ๕ จากอัตราปกติเป็นระยะเวลา ๔ ปี นับตั้งแต่วันที่เข้าจดทะเบียนใน LSX สปป.ลาว และหลังจากนั้นจัดเก็บภาษีเงินได้นิติบุคคลในอัตราปกติ ธุรกิจขนาดกลางและขนาดย่อมเสียภาษีเงินได้นิติบุคคลในอัตราร้อยละ ๓ – ๗ ขึ้นอยู่กับประเภทธุรกิจและมีรายได้ต่ำกว่า ๑๒ ล้านกีบ นอกจากนี้  การจ่ายเงินปันผลมีภาษีหัก ณ ที่จ่ายร้อยละ ๑๐ ขณะที่ค่าลิขสิทธิ์ (Royalty) จ่ายให้แก่นิติบุคคลที่ตั้งถิ่นฐานนอก สปป.ลาว ต้องชำระภาษีหัก ณ ที่จ่ายในอัตราร้อยละ ๕ และค่าใช้จ่ายดอกเบี้ยจ่ายให้แก่นิติบุคคลที่ตั้งถิ่นฐานนอก สปป.ลาว ต้องชำระภาษีหัก ณ ที่จ่ายในอัตราร้อยละ ๑๐ และจัดเก็บภาษีมูลค่าเพิ่ม (Value Added Tax : VAT) ในอัตราเดียวที่ร้อยละ ๑๐ ในสินค้าทุกประเภท สำหรับกิจการที่มีรายได้ต่อปีมากกว่า ๔๐๐ ล้านกีบ นอกจากนี้ รัฐบาลสปป.ลาวกับรัฐบาลไทยได้ลงนามอนุสัญญาระหว่างรัฐบาลแห่งราชอาณาจักรไทยกับ สปป.ลาว เพื่อการเว้นการเก็บภาษีซ้อน

กฎระเบียบการกู้ยืมเงิน
ระบบสถาบันทางการเงินของ สปป.ลาว มีการให้บริการทางการเงินเต็มรูปแบบให้กับนักลงทุนทั้งภายในและภายนอกประเทศ เช่น การให้บริการทางการเงิน และการประกันภัย เป็นต้น สปป.ลาว มีธนาคารให้บริการแก่นักลงทุน ปัจจุบันธนาคารพาณิชย์ที่ตั้งอยู่ใน สปป.ลาว มีทั้งหมด ๒๙ แห่ง แบ่งเป็นธนาคารพาณิชย์ของรัฐ ๔ แห่ง ธนาคารพาณิชย์ร่วมทุนกับเอกชน ๒ แห่ง ธนาคารเอกชน ๘ แห่ง สาขาธนาคารต่างประเทศ ๑๐ แห่งสำนักงานตัวแทน ๑ แห่ง บริษัทเช่าซื้อ ๓ แห่ง และตลาดหลักทรัพย์ ๑ แห่ง ทั้งนี้   นักลงทุนทั้งจากภายในและภายนอกประเทศจะสามารถเข้าถึงธุรกรรมทางการเงินที่หลากหลาย โดยไม่มีข้อจำกัด สำหรับการกำกับดูแลระบบสถาบันการเงินของ สปป.ลาว จะอยู่ภายใต้การกำกับของธนาคารแห่ง สปป.ลาว (The Bank of Lao PDR : BOL) ซึ่งเป็นธนาคารกลางของประเทศ มีความรับผิดชอบด้านนโยบายการเงิน เช่น ดำเนินงานด้านอัตราแลกเปลี่ยนและนโยบายควบคุมเงินทุน ควบคุมและกำกับดูแลธนาคารพาณิชย์และสถาบันการเงิน

การแลกเปลี่ยนเงินตราต่างประเทศ
สปป.ลาว มีกฎหมายที่เข้มงวดในด้านการแลกเปลี่ยนเงินตราต่างประเทศ โดยเงินกู้จากต่างประเทศ  การแลกเปลี่ยนเงินตราต่างประเทศ อัตราดอกเบี้ย การประกันภัยสินค้าที่มาจากต่างประเทศ จะอยู่ภายใต้กฎหมายการแลกเปลี่ยนเงินตราต่างประเทศ และกิจกรรมเหล่านี้ต้องได้รับการอนุญาตจากธนาคารแห่ง สปป.ลาว (The Bank of Lao PDR : BOL)

การทำงานของแรงงานต่างชาติ
กฎหมายแรงงานกำหนดหลักเกณฑ์ในการควบคุมการใช้แรงงาน เวลาทำงาน อัตราค่าจ้าง และการประกันสังคม ระเบียบการควบคุมและการใช้แรงงานไม่จำกัดสิทธิในการรับคนงาน แต่บังคับให้ทำสัญญาจ้างแรงงานต้องกำหนดระเบียบภายใต้การควบคุมของรัฐกำหนดให้ตั้งกรรมบาล หรือ องค์กรแรงงานที่จัดตั้งขึ้นโดยกลุ่มแรงงาน รัฐบาลกลางกำหนดให้นักลงทุนต่างประเทศจะต้องจ่ายค่าแรงขั้นต่ำสำหรับการทำงานในอัตรา ๒๔,๐๗๖ กีบต่อคนต่อวัน (ประมาณ ๙๓.๗๕ บาท) หรือเดือนละประมาณ ๖๒๖,๐๐๐ กีบ (ประมาณ ๒,๔๓๗.๖๐ บาท) โดยมีผลใช้บังคับตั้งแต่วันที่ ๑ มกราคม ๒๕๕๕

การเป็นเจ้าของที่ดินและอาคาร
สำหรับการเป็นเจ้าของกรรมสิทธิ์ที่ดินตามกฎหมาย รัฐธรรมนูญแห่งสปป.ลาวกำหนดว่า ที่ดินทั้งหมดเป็นของ สปป.ลาว อย่างไรก็ตาม ตามกฎหมายว่าด้วยการส่งเสริมการลงทุน ฉบับเลขที่ ๐๒/สพช. ลงวันที่ ๘ กรกฎาคม ๒๕๕๒ กำหนดให้นักลงทุนต่างชาติสามารถเช่าหรือขอสัมปทานที่ดินในสปป.ลาวได้เป็นระยะเวลา ๓๐-๕๐-๘๐ ปี แต่สูงสุดไม่ให้เกิน ๙๙ ปี แต่ขึ้นอยู่กับประเภทของการลงทุน และการเจรจากับผู้มีอำนาจของแขวงต่าง ๆ โดยรัฐบัญญัติของประธานประเทศ สปป.ลาว ว่าด้วยอัตราค่าเช่าและค่าสัมปทานที่ดินของรัฐ ลงวันที่ ๘ พฤศจิกายน ๒๕๕๒ ได้กำหนดค่าเช่าและค่าสัมปทานที่ดินของ สปป.ลาว โดยจะขึ้นอยู่กับสถานที่ตั้งทางด้านภูมิศาสตร์และสภาพเศรษฐกิจ สังคมของแต่ละเขต และขึ้นอยู่กับนโยบายส่งเสริมของรัฐตามโครงสร้างเศรษฐกิจ[๓]

บทสรุป
แม้ว่า สปป.ลาว จะมีความใกล้ชิดกับไทยในหลายด้าน แต่กฎหมายของ สปป.ลาว ยังมีความแตกต่างจากกฎหมายไทย โดยเฉพาะในเรื่องการลงทุนซึ่ง สปป.ลาว มีการเปลี่ยนแปลงกฎหมายด้านการลงทุนบ่อยครั้งเพื่อให้สอดคล้องกับสถานการณ์ของโลก นักลงทุนจึงควรศึกษากฎหมาย กฎ และระเบียบที่เกี่ยวเนื่องกับการลงทุน รวมทั้งกฎหมายของท้องถิ่นที่มีความแตกต่างกันในแต่ละพื้นที่ เพื่อให้ได้รับประโยชน์สูงสุดตามที่กฎหมายของ สปป.ลาว กำหนด

---